5-8 ŞUBAT 2021 AKYAZI DEPREMLERİ (M=1.6-2.7) BİLGİ NOTU
Sakarya İli Akyaz ilçesi civarında 5-8 Şubat 2021 tarihleri arasında meydana gelen ve büyüklükleri Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü tarafından M=1.6-2.7 olarak hesaplanan küçük depremlerle ilgili olarak Sakarya Üniversitesi Afet Yönetim Uygulama ve Araştırma Merkezi ve Jeofizik Mühendisliği Bölümü’nce yapılan ilk değerlendirmeler aşağıda verilmiştir.
- Uzun süreli artçı depremler ile ilgili çalışmalar artık deprem bilim içinde kendine yer bulmaya başlamıştır. Sakarya İli Akyaz ilçesi civarında 5-8 Şubat tarihleri arasında meydana gelen ve büyüklükleri Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü tarafından M=1.6-2.7 olarak hesaplanan küçük depremlerin 1999 İzmit depremi artçı depremleri olma olasılığı yüksektir. Büyük depremlerin artçı depremleri onlarca yıl boyunca azalarak ve özellikle de gerilme olarak yükledikleri yerlerde devam edebilir. Akyazı civarında meydana gelen depremler ve 2 Haziran 2019 tarihinde Hendek’te meydana gelen ML=4.7 büyüklüğündeki deprem bu kapsamda ele alınabilir. Harita 1’de ki 20 Ağustos 1999 ile 20 Ekim 1999 arasındaki 1999 İzmit depremi artçılarına bakıldığında Akyazı civarındaki yoğunlaşma görülebilir. Güncel olarak meydana gelen küçük depremler de bu yoğunluğun örttüğü saha içinde meydana gelmiştir.
Harita 1. 20 Ağustos 1999 ile 20 Ekim 1999 arasındaki 1999 İzmit depremi artçı depremleri (Çakır vd. 2003’den alınmıştır).
- Hendek ilçesi güneyi ve batısından ve Akyazı ilçe merkezinden geçen KAFZ’nun Kuzey Kol kesimi 1999 İzmit depreminde kırılmıştır. Kuzey Kol’un Mudurnu vadisinden geçen kısmı da 1957 Bolu-Abant ve 1967 Adapazarı depremlerinde kırılmıştır (Harital 2). Bununla birlikte, Geyve-Mekece-İznik hattından geçen Güney Kol büyük olasılıkla en son 1419 depremi ile kırılmıştır. Bu fay Kuzey Kol’a göre çok daha az hareketli bir fay olmasına rağmen uzun süredir sessiz olmasıyla büyüklüğü M 7 civarında olan bir depremi üretecek enerjiye sahiptir. Kuzey Anadolu Fay Zonu ile bağlantılı ikincil bir fay olan Hendek fayı hakkında bilgimiz malesef kısıtlıdır. Bu fay Gümüşova-Hendek-Adapazarı hattında uzanmakta ve Adapazarı Ovası içinde çökeller altında izlenememektedir. Bu fayın Kuzey Anadolu fay Zonu’nun bahsi geçen Kuzey ve Güney Kolları’na göre daha az tehlikeli olduğu ve 1943 Hendek depremini ürettiği söylenebilir. Ancak, 1943 Hendek depreminin bu fayın ne kadarlık bir kısmını kırdığını bilmemekteyiz. Ayrıca, 1878 yılında Sapanca ve Adapazarı’nda da yıkıma yol açan depremin hangi fay üzerinde olduğu da tam bilinmemektedir. Bu bağlamda Hendek Fayı’nın yerbilimleri açısından araştırılması gerekliliği açıktır. Adapazarı Orhan Camisi kitabesinde, caminin 1878 ve 1943 depremlerinde yıkıldığının yazdığı bu bağlamda hatırlatılmalıdır.
Harita 2. Marmara Bölgesi’nde Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun uzanımı ve tarihsel ve aletsel dönem depremlerin yerleri (Kalafat vd. (2007), Ambraseys (2009) ve Emre vd. (2013)’den derlenmiştir).
Harita 3. Leeds Üniversitesi (UK), Boğaziçi Üniversitesi ve Sakarya Üniversitesi’nden araştırmacıların yer aldığı uluslar arası işbirliğiyle yürütülmüş bir araştırma projesi (FaultLab Projesi) ile kurulan geçici yoğun deprem istasyon ağı (üçgenler) ile kayıt edilmiş Sakarya ili ve civarındaki Mayıs 2012-Eylül 2013 tarihleri arasındaki depremsellik dağılımı (Altuncu-Poyraz vd. 2015).
- İçinde Boğaziçi Üniversitesi ve Sakarya Üniversitesi’nden araştırmacıların da yer aldığı uluslar arası işbirliğiyle yürütülmüş bir araştırma projesi ile kurulan geçici bir yoğun deprem istasyon ağı ile Sakarya ili ve civarındaki depremsellik Mayıs 2012-Eylül 2013 arasında ayrıntılı izlenmiş ve depremlerin yoğunlaştığı göreceli olarak 3 küçük alan belirlenmiştir (Harita 3). Bu alanların 1999 İzmit depreminin oluşturduğu gerilme değişimleri (Harita 4) ile uyum sergilemesi 1999 İzmit depremi artçı deprem etkinliğinin halen devam ettiği şeklinde daha önce de yorumlanmıştır (Altuncu-Poyraz vd. 2015). Son günlerde Akyazı ileçesinde meydana gelen küçük depremlerin de bu alan içinde yer alıyor olmaları bu depremlerin 1999 İzmit depreminin zayıfta olsa devam eden artçı deprem etkinliği olarak düşünülebilir.
Harita 4. 1999 İzmit depreminin neden olduğu gerilme değişimlerinin dağılımı (Utkucu vd. 2003).
- Meydana gelen bu küçük depremlerin büyük bir depremlerin öncüsü olduğu şu an bilimsel açıdan söylenemez. Çünkü, deprem bilim açısından bir küçük depreme sonrasında büyük ana deprem meydana geldikten sonra öncü deprem denilebilir.
KAYNAKLAR
- Ambraseys N N (2009) Earthquakes in the Mediterranean and Middle East: a multidisciplinary study of seismicity up to 1900. Cambridge University Press
- Altuncu Poyraz S, Teoman, MU, Türkeli, N., Kahraman, M. Cambaz, D., Mutlu, A., Rost, S., Houseman, G.H., Thompson, D.A., Cornwell, D., Utkucu, M., Gülen, L. (2015). New constraints on micro-seismicity and Stress state in western part of the North Anatolian Fault Zone: Observations from a dense seismic array, Tectonophysics, 656, 190-201. doi:10.1016/j.tecto.2015.06.022
- Çakır Z. vd. (2003) Coseismic and early post-seismic slip associated with the 1999 Izmit earthquake (Turkey), from SAR interferometry and tectonic field observations Geophys. J. Int. (2003) 155, 93–110
- Emre Ö, Duman T Y, Özalp S, Elmacı H, Olgun Ş, Şaroğlu Ş (2013) Active fault map of Turkey with explanatory text 1:1.250.000 scale. General Directorate of Mineral Research and Exploration, Special Publication Series-30, Ankara, Turkey. ISBN: 978-605-5310-56-1.
- Kalafat, D., Günes¸, Y., Kara, M., Deniz, P., Kekovalı, K., Kuleli, S. H., Gülen, L., Yılmazer, M., and Özel, N.: A revised and extended earthquake catalogue for Turkey since 1900 (M4.0). Boğaziçi University, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Bebek-İstanbul, 553 pp., 2007.
- Utkucu M, Nalbant SS, McCloskey, J., Steacy, S. and Alptekin, Ö., (2003). Slip Distribution and Stress Changes Associated with the 1999 November 12, Düzce (Turkey) Earthquake (Mw=7.1). Geophys. J. Int., 153, 229-241.
